တူရကီနဲ့ ဆီးရီးယားမှာ တနင်္လာနေ့က လှုပ်ခတ်ခဲ့တဲ့ ငလျင်ကြောင့် လူပေါင်း ၈၀၀၀ နီးပါး သေဆုံးပြီး သောင်းနဲ့ချီ ဒဏ်ရာရရှိခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။
နိုင်ငံနှစ်ခုတွင် ထောင်နှင့်ချီသော အဆောက်အဦများ ပြိုကျခဲ့ပြီး အကူအညီပေးရေး အေဂျင်စီများက ဆီးရီးယားအနောက်မြောက်ပိုင်းတွင် ကပ်ဘေးဆိုးများ ကျရောက်နိုင်ကြောင်း သတိပေးထားပြီး၊ ထိခိုက်လွယ်သူများနှင့် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့သန်းပေါင်းများစွာသည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များကို မှီခိုနေရပြီးဖြစ်သည်။
ရှာဖွေရေးနှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများတွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အသိုက်အဝန်းမှ အကူအညီများ ပေးဆောင်လျက်ရှိပြီး ကြီးမားသော ကယ်ဆယ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများကို လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်။တစ်ချိန်တည်းတွင် အေဂျင်စီများက သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် သေဆုံးမှုများ သိသိသာသာ မြင့်တက်လာနိုင်ကြောင်း သတိပေးထားသည်။
ဒီငလျင်အကြောင်းနဲ့ ဘာကြောင့် ဒီလောက်သေရသလဲဆိုတာကို လေ့လာကြည့်ရအောင်။
မြေငလျင်က ဘယ်မှာရိုက်တာလဲ။
တနင်္လာနေ့ နံနက် ၄ နာရီအချိန်ခန့်တွင် ရာစုနှစ်တစ်ခုအတွင်း အင်အားအပြင်းဆုံး ငလျင်တစ်ခု လှုပ်ခတ်ခဲ့ရာ ယင်းငလျင်သည် တူရကီနိုင်ငံ Gaziantep ပြည်နယ်ရှိ Nurdagi အရှေ့ဘက် ၂၃ ကီလိုမီတာ (၁၄.၂ မိုင်) အကွာတွင် လှုပ်ခတ်သွားခဲ့သည်။ 24.1 ကီလိုမီတာ (14.9 မိုင်)၊ United States Geological Survey (USGS) မှ ပြောကြားခဲ့ပါသည်။
ကနဦးဖြစ်ပွားပြီး နာရီပိုင်းအကြာတွင် ယင်းဒေသကို နောက်ဆက်တွဲငလျင်များ ဆက်တိုက်လှုပ်ခတ်ခဲ့သည်။ပထမငလျင်လှုပ်ပြီး ၁၁ မိနစ်အကြာတွင် ပြင်းအား ၆ ဒသမ ၇ ရှိသော နောက်ဆက်တွဲငလျင်တစ်ခု လှုပ်ခတ်သွားခဲ့ပြီး ရစ်ခ်ျတာစကေး ၇ ဒသမ ၅ ရှိသည့် အကြီးဆုံးငလျင်သည် မွန်းလွဲ ၁ နာရီ ၂၄ မိနစ်တွင် ကိုးနာရီခန့်ကြာ လှုပ်ခတ်ခဲ့ကြောင်း USGS မှ သိရသည်။
ကနဦးငလျင်၏ မြောက်ဘက် ၉၅ ကီလိုမီတာ (၅၉ မိုင်) အကွာတွင် လှုပ်ခတ်ခဲ့သော ရစ်ခ်ျတာစကေး ၇.၅ အဆင့်ရှိ နောက်ဆက်တွဲ ငလျင်သည် ယခုအချိန်အထိ မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့သည့် နောက်ဆက်တွဲ ငလျင်ပေါင်း ၁၀၀ ကျော်တွင် အပြင်းထန်ဆုံးဖြစ်သည်။
ယခုအခါ ကယ်ဆယ်ရေးသမားများသည် နယ်စပ်နှစ်ဖက်စလုံးရှိ အပျက်အစီးများအောက်မှ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများကို ဆွဲထုတ်ရန် အချိန်နှင့် အစိတ်အပိုင်းများကို အပြိုင်အဆိုင် ကြိုးပမ်းနေကြသည်။တူရကီနိုင်ငံရှိ အဆောက်အအုံပေါင်း ၅,၇၀၀ ကျော် ပြိုကျခဲ့ကြောင်း နိုင်ငံ၏ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်အေဂျင်စီက ပြောကြားခဲ့သည်။
တနင်္လာနေ့က လှုပ်ခတ်ခဲ့သည့် ငလျင်သည် ပြီးခဲ့သည့် ရာစုနှစ်အတွင်း တူရကီနိုင်ငံ၌ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည့် အပြင်းထန်ဆုံးသော ငလျင်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံ၏ အရှေ့ဘက်တွင် ရစ်ခ်ျတာစကေး ၇.၈ ရှိသော ငလျင်တစ်ခု လှုပ်ခတ်ခဲ့ရာ လူပေါင်း ၃၀,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ကြောင်း USGS က ဆိုသည်။
မြေငလျင်လှုပ်တာ ဘာကြောင့်ဖြစ်တာလဲ။
ကမ္ဘာပေါ်ရှိ တိုက်ကြီးတိုင်းတွင် မြေငလျင်များ ဖြစ်ပေါ်လာသည် - ဟိမဝန္တာတောင်တန်းများတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်များမှ ပင်လယ်သေကဲ့သို့ အနိမ့်ဆုံးချိုင့်များအထိ၊ အန္တာတိကတိုက်၏ ခါးသီးသော အေးသောဒေသများအထိ။သို့သော် အဆိုပါငလျင်များ ဖြန့်ဝေမှုသည် ကျပန်းမဟုတ်ပေ။
USGS သည် “ပြတ်ရွေ့တစ်ခုတွင် ရုတ်တရက်ချော်ကျခြင်းကြောင့် မြေငလျင်လှုပ်ခြင်းဟု ဖော်ပြသည်။ကမ္ဘာ၏ အပြင်ဘက်အလွှာရှိ ဖိအားများသည် ပြတ်ရွေ့၏ ဘေးနှစ်ဖက်ကို တွန်းပို့သည်။ဖိအားများ တက်လာပြီး ကျောက်တုံးများသည် ရုတ်တရက် ချော်ထွက်ကာ ကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်ကို ဖြတ်သွားသော လှိုင်းလုံးများမှ စွမ်းအင်ထုတ်လွှတ်ကာ ငလျင်လှုပ်ချိန်တွင် ကျွန်ုပ်တို့ ခံစားရသည့် တုန်ခါမှုကို ဖြစ်စေသည်။”
ငလျင်လှုပ်ခတ်ပြီးနောက် ကမ္ဘာမြေကို ဖြတ်သွားသည့် ငလျင်လှိုင်းများကို စောင့်ကြည့်သည့် seismographs ဖြင့် တိုင်းတာသည်။
USGS အရ ယခင်က သိပ္ပံပညာရှင်များသည် နှစ်ပေါင်းများစွာ အသုံးပြုခဲ့သည့် “Richter Scale” ဟူသော အသုံးအနှုန်းကို လူအများက အသိအမှတ်ပြုနိုင်သော်လည်း ယနေ့ခေတ်တွင် ၎င်းတို့သည် ယေဘုယျအားဖြင့် ငလျင်၏အရွယ်အစားကို ပိုမိုတိကျသော တိုင်းတာမှုဖြစ်သည့် Modified Mercalli Intensity Scale (MMI) ကို လိုက်နာကြသည်။
ငလျင်ကို ဘယ်လိုတိုင်းတာမလဲ။
ဒီကောင်က ဘာလို့ ဒီလောက်သေရတာလဲ။
ဤငလျင်ကြောင့် လူအသေအပျောက်ဖြစ်စေသော အကြောင်းအရင်းများစွာရှိသည်။အဲဒီထဲက တစ်ခုက နေ့တစ်နေ့ရဲ့ အချိန်အခါပါ။နံနက်စောစော လှုပ်ခတ်ခဲ့သော ငလျင်ကြောင့် လူအများအပြားသည် ၎င်းတို့၏ အိပ်ယာထဲတွင် ရှိနေကြပြီး ယခုအခါ ၎င်းတို့၏ နေအိမ် အပျက်အစီးများအောက်တွင် ပိတ်မိနေကြပြီ ဖြစ်သည်။
ထို့အပြင် ဒေသတစ်လျှောက် အေးပြီး စိုစွတ်သော ရာသီဥတုစနစ်ကြောင့် ဆိုးရွားသော အခြေအနေများကြောင့် နယ်စပ်နှစ်ဘက်စလုံးတွင် ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများ သိသိသာသာ စိန်ခေါ်မှုများ ရှိလာခဲ့သည်။
အပူချိန်များ ခါးသီးစွာ နိမ့်နေပြီဖြစ်သော်လည်း ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် သုညအောက် ဒီဂရီများစွာ ကျဆင်းသွားဖွယ်ရှိသည်။
လက်ရှိတွင် လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းတစ်ခုသည် တူရကီနှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံတို့၌ တည်ရှိနေပါသည်။၎င်းသည် ရွေ့လျားလာသည်နှင့်အမျှ၊ ၎င်းသည် တူရကီအလယ်ပိုင်းမှ “သိသိသာသာအေးသောလေ” ကို ယူဆောင်လာလိမ့်မည်ဖြစ်ကြောင်း CNN ၏အကြီးတန်းမိုးလေဝသပညာရှင် Britley Ritz က ပြောကြားခဲ့သည်။
Gaziantep တွင် -4 ဒီဂရီစင်တီဂရိတ် (24.8 ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက်) နှင့် Aleppo တွင်ဗုဒ္ဓဟူးနေ့နံနက် -2 ဒီဂရီဖြစ်နိုင်သည်။ကြာသပတေးနေ့အတွက်ခန့်မှန်းချက်မှာ -၆ ဒီဂရီနှင့် -၄ ဒီဂရီတို့ အသီးသီးရှိနိုင်ပါသည်။
အခြေအနေများသည် ကယ်ဆယ်ရေးအဖွဲ့များ ထိခိုက်သည့်ဒေသသို့ရောက်ရှိရန် စိန်ခေါ်မှုများရှိနေပြီဖြစ်ကြောင်း တူရကီကျန်းမာရေးဝန်ကြီး Fahrettin Koca က ပြောကြားခဲ့သည်။
နောက်ဆက်တွဲငလျင်များ ထပ်မံလှုပ်ခတ်မည်ကို စိုးရိမ်သဖြင့် အာဏာပိုင်များက ဒေသခံများအား ၎င်းတို့၏ ဘေးကင်းရေးအတွက် အဆောက်အအုံများမှ ထွက်ခွာရန် တောင်းဆိုထားသည်။
နှစ်နိုင်ငံစလုံးတွင် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများစွာဖြင့်၊ များစွာသောသူတို့သည် ဖြစ်ရပ်ဆိုးတွင် ဒေသဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံများ တည်ဆောက်ရေးတွင် ပါဝင်နိုင်သည့် အခန်းကဏ္ဍနှင့် ပတ်သက်၍ မေးခွန်းထုတ်လာကြသည်။
USGS အဆောက်အဦဆိုင်ရာ အင်ဂျင်နီယာ Kishor Jaiswal က ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် လှုပ်ခတ်ခဲ့သည့် ငလျင်အပါအဝင် တူရကီသည် ယခင်က သိသိသာသာ ငလျင်များ ကြုံတွေ့ခဲ့ရကြောင်း CNN သို့ အင်္ဂါနေ့တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။တူရကီအနောက်တောင်ပိုင်းကို ဝင်တိုက်တယ်။လူပေါင်း ၁၄၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့သည်။
Jaiswal က တူရကီ၏ အစိတ်အပိုင်းအများအပြားကို ငလျင်ဘေး အန္တရာယ်ဇုန်များအဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်းခံရပြီး ဒေသအတွင်း အဆောက်အအုံဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများအရ ဆောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းများသည် အဆိုပါဖြစ်ရပ်များကို ခံနိုင်ရည်ရှိသင့်ပြီး အခြေအနေအများစုတွင် ကောင်းမွန်စွာလုပ်ဆောင်ပါက ကပ်ဘေးပြိုကျမှုများကို ရှောင်ရှားသင့်သည်ဟု Jaiswal မှ ပြောကြားခဲ့သည်။
သို့သော် ခေတ်မီတူရကီငလျင်စံနှုန်းအတိုင်း အဆောက်အအုံအားလုံးကို မတည်ဆောက်ရသေးကြောင်း Jaiswal က ပြောကြားခဲ့သည်။အထူးသဖြင့် အဆောက်အအုံဟောင်းများတွင် ဒီဇိုင်းနှင့် ဆောက်လုပ်မှု ချို့ယွင်းချက်ကြောင့် အဆောက်အအုံများစွာသည် တုန်လှုပ်မှု၏ပြင်းထန်မှုကို ခံနိုင်ရည်မရှိဟု ဆိုလိုသည်။
"သူတို့ရဲ့ ဒီဇိုင်းအသက်တာမှာ သူတို့ကြုံတွေ့ရနိုင်တဲ့ ငလျင်ပြင်းအားအတွက် ဒီအဆောက်အဦတွေကို ဒီဇိုင်းမထုတ်ဘူးဆိုရင်၊ ဒီအဆောက်အဦတွေက ကောင်းကောင်းမစွမ်းဆောင်နိုင်ပါဘူး" ဟု Jaiswal မှ ပြောကြားခဲ့သည်။
Jaiswal က “ကျွန်တော်တို့ မျက်မြင်တွေ့ခဲ့ရတဲ့ အားပြင်းငလျင်နှစ်ခုကြောင့် မရပ်မနားကျန်ခဲ့တဲ့ အဆောက်အဦတော်တော်များများဟာ သိသိသာသာ အားနည်းသွားနိုင်တယ်လို့လည်း သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ပြိုကျပျက်စီးနေသော အဆောက်အဦများကို ဖြိုဖျက်ရန် နောက်ဆက်တွဲ အားကောင်းသည့် နောက်ဆက်တွဲ ငလျင်ကို မြင်တွေ့ရန် အခွင့်အလမ်း အနည်းငယ်သာ ရှိသေးသည်။ဒါကြောင့် ဒီငလျင်လှုပ်ခတ်မှုအတွင်းမှာ လူတွေဟာ ဒီကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းတွေအတွက် အားနည်းနေတဲ့ အဆောက်အဦတွေကို ဝင်ရောက်ရာမှာ အများကြီး ဂရုပြုသင့်ပါတယ်။”
စာတိုက်အချိန်- ဖေဖော်ဝါရီ-၀၈-၂၀၂၃